Ở bất cứ lĩnh vực công tác nào, người thủ trưởng nói chung, hiệu trưởng nói riêng nếu biết phát huy dân chủ của quần chúng sẽ tạo nên được sức mạnh tổng hợp để hoàn thành tốt nhiệm vụ.

Người hiệu trưởng giỏi là người biết phát huy dân chủ của cán bộ, giáo viên, nhân viên, Hội CMHS, … để họ góp ý cho nhà trường về các phương diện. Để làm được điều đó, người hiệu trưởng trước hết phải có cái tâm trong sáng, tấm lòng nhân cái, độ lượng, bao dung, và đôi khi cần một chút khôi hài. Nhưng có khi cũng rất cần cương quyết, dám chịu trách nhiệm trong mọi công việc. Khi tất cả thành viên trong nhà trường đã trở thành một “tổ ấm” thì sức mạnh đoàn kết giúp họ vượt qua mọi thử thách, khó khăn để hoàn thành nhiệm vụ trong năm học. Muốn vậy người hiệu trưởng cần phải biết khơi dậy trong cán bộ, giáo viên, nhân viên những ý nguyện, tâm tư, những băn khoăn, trăng trở từ việc riêng đến việc chung để họ có thể tâm sự với mình. Trên cơ sở lắng nghe, bàn bạc các ý kiến đóng góp của cá nhân, tập thể, các tổ chuyên môn, các bộ phận, các thành viên ngoài nhà trường, hiệu trưởng sẽ tổng hợp lại, sàng lọc lấy những điều hay lẽ phải để có biện pháp chỉ đạo thích hợp. Song rất cần tránh kiểu giải quyết công việc “hòa cả làng” theo lối “ba phải”, hay “dĩ hòa di quý” để được lòng người, nhưng trong bụng thì lại nghĩ “ai nói cứ nói, việc ta ta làm”. Sự thành tâm và cầu thị của hiệu trưởng sẽ tạo nên sự hòa đồng với quần chúng, nhưng không để quần chúng lôi kéo xóa đi khoảng cách cần có giữa thủ trưởng và các thành viên. Luôn tâm niệm điều cổ nhân “tiên trách kỷ, hậu trách nhân”.

Công việc của nhà trường cần công khai trước đoàn thể và quần chúng. Đặc biệt vấn đề tài chính cần phải hết sức rõ ràng minh bạch, xóa mọi loại “quỹ đen”. Qua thực tế cho thấy có những đơn khiếu tố, khiếu nại, thư nặc danh liên quan tới việc sử dụng tiền bạc không công khai của hiệu trưởng và các đơn thuộc đạo đức, lối sống, thi đua khen thưởng, … Tuy nhiên có những vấn đề chỉ hiệu trưởng quyết định trên cơ sở tham khảo ý kiến cấp trên và một số người có trách nhiệm, chứ không nhất nhiết vấn đề gì cũng đem ra bàn ở Hội đồng giáo viên. Dân chủ trong nhà trường là dân chủ xã hội chủ nghĩa cần tuân theo Luật giáo dục và Điều lệ nhà trường, phù hợp với hiến pháp và pháp luật của nhà nước để góp phần xây dựng kỷ cương trong trường học. Những cá nhân nào lợi dụng dân chủ để làm mất uy tín của hiệu trưởng và nhà trường cũng cần được xử lý kịp thời, nghiêm minh. Kiểu “dân chủ tư sản” không thể tồn tại được trong các nhà trường ở chế độ ta.

Có nhiều nguyên nhân dẫn tới sự thành công của nhà trường, trong đó vấn đề dân chủ trong trường học có thể xem là then chốt. Người hiệu trưởng giỏi chính là người người biết phát huy được thế mạnh của dân chủ, tạo sự đoàn kết nhất trí hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ năm học./.